Y prosiect
Prosiect dan arweiniad y gymuned oedd Hiraeth Yn Y Môr (HYYM) yn gweithio yng Ngogledd-Ddwyrain Cymru i gysylltu pobl leol â’r cefnfor ar garreg eu drws.
Am y prosiect
Diolch i gyllid gan Gronfa Dreftadaeth y Loteri Genedlaethol ar ran Llywodraeth Cymru, rhwng mis Ebrill 2023 a mis Mawrth 2025, buom yn gweithio’n agos gyda chymunedau arfordirol Prestatyn, y Rhyl, Bae Cinmel a Thywyn i dyfu llythrennedd cefnforol, gwella rheolaeth gynaliadwy ar y dreftadaeth forol leol, a hyrwyddo buddion iechyd a lles cysylltu â’n cefnfor.
Dull a arweinir gan y gymuned
Arweiniwyd ein prosiect gan y Fforwm Un Cefnfor cyntaf erioed, grŵp o leisiau amrywiol sydd â’r dasg o sicrhau bod Hiraeth Yn Y Môr yn diwallu anghenion y gymuned leol a’r amgylchedd.
Gwyliwch ein rhaglen ddogfen fer i glywed gan aelodau'r gymuned a luniodd y prosiect.
Pam mae o bwys?
Mae ymchwil wedi dangos bod amser ger yr arfordir a’r môr yn dod â manteision gwirioneddol i’n hiechyd a’n lles, a bod pobl sy’n cysylltu eu lles â’r arfordir a’r môr yn fwy tebygol o fod eisiau gofalu amdano.
Mae gofalu a chysylltu â'r cefnfor yn bwysig am lawer o resymau:
- Mae ardal prosiect HYYM o fewn Ardal Gwarchodaeth Arbennig Bae Lerpwl: mae Prestatyn, y Rhyl, Bae Cinmel a Thywyn yn rhan o AGA Bae Lerpwl, ardal sydd wedi'i dynodi ar gyfer trochyddion gyddfgoch, hwyaid duon a chasgliad adar dŵr.
- Mae angen y cefnfor arnom i oroesi: Mae'r cefnfor yn cynhyrchu tua 50% o ocsigen y Ddaear.
- Mae’r cefnfor yn cefnogi ein heconomi: Mae’r amgylchedd arfordirol a morol yn ased naturiol gwych, gan gyfrannu £6.8 biliwn i economi Cymru a chynnal mwy na 92,000 o swyddi.
60
%
o boblogaeth Cymru yn byw ac yn gweithio ger yr arfordir
16
km
arfordir o Brestatyn i Fae Cinmel
8/10
mae pobl yng Nghymru yn dweud bod ymweld â’r môr yn dda i’w hiechyd meddwl a chorfforol
Cwrdd â'r tîm
Arweiniodd Fforwm Un Cefnfor, grŵp o aelodau cymunedol amrywiol, y prosiect trwy gynghori tîm craidd y prosiect.
Roedd tîm craidd y prosiect yn cynnwys Ffion, Ciara, Millie, Nat, a Kaitlin.
Cefnogwyd tîm HYYM hefyd gan staff o bob rhan o'r Gymdeithas Cadwraeth Forol.
Mae’r diagram isod yn dangos sut mae gwahanol rannau o dîm y prosiect yn cyd-fynd â’i gilydd.
Os gallwn gefnogi pobl i fynd allan yno a phrofi eu harfordir a’u môr lleol a meithrin perthynas barhaus ag ef, rwy’n gobeithio yn ei dro y bydd hynny’n arwain at warchod yr amgylchedd morol yn well a gwell iechyd a lles unigolion hefyd.
Ffion, Arweinydd Etifeddiaeth Prosiect HYYM
Credit: Ciara Taylor
Ces i fy nenu at y prosiect oherwydd y ffocws ar bobl. Rwy’n credu’n gryf bod cysylltiad annatod rhwng cyfiawnder amgylcheddol a chyfiawnder cymdeithasol, sy’n golygu er mwyn gwneud unrhyw gynnydd ar faterion amgylcheddol, rhaid inni gynnwys pobl a chymunedau.
Ciara, Arweinydd Prosiect HYYM
Credit: Nat Lewis
Fel rhywun sy’n teimlo cysylltiad cryf â’r môr fel rhan hanfodol o’m lles, rwyf wrth fy modd yn gallu rhannu’r cysylltiad a’r angerdd hwnnw ag eraill. Rwyf wrth fy modd yn ymuno â thîm HYYM ar gyfer cam olaf cyffrous y prosiect i helpu i sicrhau bod gwaddol y gwaith hwn yn parhau.
Kaitlin, Cynorthwy-ydd Prosiect HYYM
Ym mis Mawrth 2024 dechreuais wirfoddoli i Hiraeth Yn Y Môr fel aelod o Fforwm Un Cefnfor. Gyda chefndir mewn sŵoleg a chadwraeth, roeddwn yn angerddol i gymryd rhan yn y prosiect cadwraeth cymunedol lleol hwn. Yr hyn a fwynheais fwyaf am gyfarfodydd Fforwm Un Cefnfor oedd cysylltu â grŵp amrywiol o bobl yn y gymuned, rhannu syniadau a barn i helpu i lunio’r prosiect.
Nat Lewis, Cefnogaeth Prosiect HYYM
Credit: Millie Main
Ar ôl cael fy magu yng Ngogledd Cymru a threulio’r pedair blynedd ddiwethaf yn byw yn Ne Cymru, rydw i’n angerddol am arfordir Cymru a sicrhau ein bod ni’n gweithio’n galed i addysgu cymunedau i’w warchod.
Millie, Cynorthwy-ydd Prosiect HYYM
Fforwm Un Cefnfor
Credit: Mark McNulty
Ein haelodau
Mae gennym ystod amrywiol o aelodau o gefndiroedd gwahanol, gan gynnwys y rhai nad ydynt erioed wedi ymwneud â chadwraeth forol o’r blaen, ac aelodau sydd wedi gweithio ym maes cadwraeth forol neu wedi astudio cadwraeth forol. Mae ein haelod ieuengaf yn 11, ac mae ein haelod hynaf bron yn 80!
Mae’r Fforwm yn lle i’r aelodau hyn o’r gymuned ddod at ei gilydd a rhannu eu barn i arwain cyfeiriad y prosiect, ac i gysylltu â’i gilydd.
Arweiniodd ein Fforwm gyfeiriad y Rhaglen Ocean Connection, gan ddyfeisio strwythur y Rhaglen ac awgrymu syniadau ar gyfer y gweithgareddau y gallem eu cyflawni. Lluniodd yr awgrymiadau gan aelodau'r Fforwm y rhaglen o weithgareddau a ddarparwyd o fis Gorffennaf 2024 - Chwefror 2025. Darganfyddwch fwy am Raglen Ocean Connection a'r mathau o weithgareddau a ddarparwyd yma.
Bu’r Fforwm hefyd yn cyd-ddylunio ein taflen Llythrennedd y Môr a’n Canllaw Llythrennedd Eigion gyda ni, dau adnodd y gellir eu defnyddio i ddysgu mwy am ein perthynas â’r môr a sut i gymryd rhan. Dechreuodd y broses cyd-ddylunio pan wnaethom ofyn i'r Fforwm beth y byddent am ei weld o daflen a chanllaw. Fe wnaethon nhw awgrymu amrywiaeth o syniadau i ni fynd â nhw at ein tîm dylunio. Aethom â’u taflen ddrafft yn ôl i’r Fforwm a roddodd lawer o adborth, a ddefnyddiwyd i gynhyrchu’r adnodd terfynol. Gallwch nawr lawrlwytho a darllen fersiynau terfynol y ddau adnodd ar ein tudalen we llythrennedd eigion.
Yng nghyfarfodydd olaf y Fforwm, dyluniodd pob aelod o'r Fforwm gynllun gweithredu cadwraeth forol unigol i amlinellu eu nodau i barhau â'u taith llythrennedd cefnforol eu hunain neu gefnogi teithiau llythrennedd môr eraill y tu hwnt i brosiect HYYM.
Credit: Mark McNulty
Diweddariadau prosiect
Darllenwch ein diweddariadau misol a darganfod mwy am sut aeth y prosiect yn ei flaen.
Cysylltwch â ni
Os oes gennych unrhyw gwestiynau am HYYM gallwch gysylltu â Ciara ar ciara.taylor@mcsuk.org.
Edrychwch ar ein tudalennau cyfryngau cymdeithasol isod. Nid yw'r tudalennau hyn yn cael eu monitro na'u diweddaru y tu hwnt i fis Mawrth 2025.
Cefnogwyd y prosiect hwn gan y Rhaglen Rhwydweithiau Natur sy’n cael ei darparu gan Gronfa Dreftadaeth y Loteri Genedlaethol, ar ran Llywodraeth Cymru.
